Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığı

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı, aslında yetişkinleri de ilgilendiren büyük bir sorunsal haline gelmiştir. Teknolojik araçların artmasıyla azalan iletişim ve çocukla daha az zaman geçirme hali, internet bağımlılığını tetikleyen durumlar arasındadır. Dijital oyun bağımlılığı, çocukların psikolojisini olumsuz şekilde etkilerken onların fiziksel anlamda da rahatsız hissetmesine yol açar. Çocukluktan ergenliğe geçiş sürecinde ise bu durum daha fazla artış gösterebilir.

Ergenlikle birlikte bireyselleşmenin arttığı dönemde çocuklar daha fazla bilgisayar, oyun konsolu ya da cep telefonu karşısında vakit geçirme eğiliminde olabilirler. Ekran karşısında geçirilen sürenin artması, geç saatlere kadar uyumamayı beraberinde getirir. Sosyal medya kullanımı, artan etkileşimli oyun teknolojileri aracılığıyla çocuklar dijital dünyada daha fazla varlık göstermeye devam eder. Dijital arkadaşlıkların artması ise çocukların teknolojiye olan ilgisini her geçen gün artıran nedenlerden bir tanesidir.

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığı Nedir?

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı gün içinde saatlerce başından kalkmaksızın sosyal medyada, oyun sitelerinde ya da cep telefonu karşısında vakit geçirme halidir. Çocuklarda teknoloji bağımlılığı artan sosyal medya kullanımıyla birlikte gelişen bir durumdur. 1990’lı yıllarda tetris ve disketli oyunlarla başlayan ve masaüstü bilgisayarla devam eden bu süreç, internetin cep telefonuna girmesiyle hızlanmıştır. Çocuklarda cep telefonu kullanım yaşı gittikçe düşerken teknoloji bağımlılığının onları çepeçevre sarması ise kaçınılmaz bir hale gelmiştir.

Ekran Bağımlılığı ile Teknoloji Bağımlılığı Arasındaki Fark

Teknoloji bağımlılığı, sürekli internete girme isteği, sosyal medyada gezinme, arkadaşlarla mesajlaşma, online oyun oynama gibi birçok alanı kapsar. Ekran bağımlılığı ise ağırlıklı olarak izleme eyleminin devreye girdiği bağımlılık türüdür. Televizyon ve video izleme eylemlerinin ağırlıkta olduğu ekran bağımlılığında cep telefonu üzerinden yapılan işlemler de dâhildir. Instagram ve TikTok gibi video içeriklerin ağırlıkta olduğu sosyal medya mecraları bu bağımlılığı tetikleyebilir.

İzleyicinin merakını diri tutmayı hedefleyen renkli ve heyecanlı videolar, çocukların dikkatini uzun süre bu alanda tutmasına neden olabilir. Yemek yerken televizyon ya da video izleme alışkanlığı, onları gittikçe ekrana bağımlı bireyler haline getirebilir.

Hangi Yaş Grupları Risk Altında?

Çok küçük çocuklar bile artık ekrana sürekli maruz kalıyor. Bu durumda küçük yaştaki çocuklarda oyun bağımlılığı ve video izlemeye düşkünlük artmaya başladı. Ergenlerde telefon bağımlılığı ise tam da görülmek ve beğenilmek istedikleri bir dönemde sosyal medyanın onlara sunduğu sahte beğenilerle pekişmeye müsaittir.

Kendini kanıtlama, beğenilme, görülme isteği ergenlerin dürtülerine hizmet edebilecek bir yapıya sahiptir. Bu noktada annelerin ve babaların 11-12 yaşından itibaren çocukların sosyal medya bağımlılığı geliştirebileceklerini unutmamaları gerekir. Mümkünse ergenlikte de sosyal medya kullanılmasına müsaade etmemek en doğru yöntemlerden bir tanesi olabilir. Ailenin de sosyal medya kullanımını çocuklarının yanında yapmamaları gerekir.

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı belirtileri arasında çok uzun saatler boyunca internette zaman geçirmek yer alabilir. Ruhsal değişimler, sinirlilik, gerginlik, uyku bozuklukları da teknoloji bağımlılığının belirtileri arasında yer alabilir. Teknolojik oyunlar, küçük çocukların ve ergenlerin birbiriyle rekabet içine girmesine neden olabilir.

Bu yaşta sosyal çevrelerinde teknolojik konuşmalardan uzak kalmamak için bu alana merakları artabilir. Arkadaşlar arasında dışlanmamak için sosyal medyada ve internetin çeşitli mecralarında yer almak isteyebilirler.

Sosyal İzolasyon, Sinirlilik ve Dikkat Dağınıklığı

İnternet bağımlılığıyla birlikte sosyal izolasyon da kendini gösterebilir. Çocuk dışarıda arkadaşlarıyla zaman geçirmek, ev içinde aile bireyleriyle olmak yerine kendi odasında zaman geçirmeyi tercih edebilir. Sohbete çok fazla katılmayıp aynı ortam içinde konuştuğunuz konulara ilgi duymayabilir. Söylediklerinize karşı dikkati dağınık olabilir.

Uyku Sorunları ve Fiziksel Şikâyetler

Sanal dünyada fazlasıyla vakit geçirmek, çocukların gerçek hayattan kopmasına yol açabilir. Bu durum geceleri uyumak yerine daha fazla oyun oynamak, daha fazla video izlemek şeklinde kendini gösterebilir. Fiziksel şikâyetler arasında göz problemleri, bel ve boyun ağrıları, sırt ağrıları yer alır.

Okul Başarısında Düşüş

Teknoloji bağımlılığı ile birlikte gelen sonuçlar arasında okul başarısında düşüş de önemli bir yer tutar. Çocuk dersteyken bile oyunda ne kadar ödül kazanacağını düşünebilir. İzlediği dizide bir sonraki bölümde ne olacağını düşünebilir. Bütün bunlar, dikkatini derslere vermesini engeller.

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı, görevlerini yerine getirmek yerine zamanının çoğunu internette geçirmesine yol açar.

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığına Neden Olan Faktörler

Çocuklarda teknoloji bağımlılığına neden olan faktörler arasında en başta aile içi iletişim eksikliği gelir. Uzun saatler telefon ve tablet kullanmasına ve televizyon izlemesine izin vermek, dikkat dağınıklığını tetikler. Aile içi iletişime katılmasını engeller. Sosyal ortamlarda daha bireysel hareket etmesine neden olabilir. Oyun grubunda kendini değerli ve oraya ait hissedebilir. İzlediği bir dizinin karakteriyle kendini özdeşleştirebilir. Neticede teknolojinin kendisi için bir çıkar yol olduğunu düşünebilir. Bu yalnızlık ve değer görme hissi birçok çocuğun teknoloji bağımlılığı nedeniyle sosyal hayattan kopmasına neden olabilir.

Aile İçi İletişim Eksikliği

Aile içi iletişimin zayıflığı, çocukların kendilerine ayrı bir dünya yaratmasına neden olabilir. İnternet bağlantısı bulunan bir ortamda ilgilenilmeyen ve sosyal olarak zaman geçirilmeyen çocuklar, teknolojik aletlerle daha fazla zaman geçirebilirler.

Pandemi Sonrası Ekran Süresi Artışı

Pandemi sonrasında ekran süresinin artması, sadece çocuklarda değil yetişkinlerde de görülen bir durumdur. Evde zaman geçirmek zorunda kaldığınız dönemlerde teknolojiye çok fazla zaman ayırmak yerine aile içi iletişime yönelmeniz bu bağımlılığı ortadan kaldırabilir. Çocukla daha etkili bir iletişim kurarak kendini tamamen teknolojiye kaptırmasına engel olabilirsiniz.

Oyun ve Sosyal Medya Algoritmalarının Etkisi

Oyunlarda başarı kazanmak ve yeni geliştirilen sistemlerle adeta sonsuz hikâye döngüsüne ulaşmak çoğu çocuk için cezbedici bir durumdur. Sosyal medya ise kurduğu algoritma sayesinde herkesin ilgi alanına uygun içerikleri görmesine olanak tanıyan bir ortamdır. Bu ortam içinde çocuklar, kendileri için üretilen sınırsız eğlenceyle zaman geçirirken saatin kaç olduğunu fark etmeyebilirler. Telefonun şarjı bitene kadar sanal dünyada kalmaktan sıkılmayabilirler. Hatta şarjın bitmesi bile onları, internette vakit geçirmekten vazgeçirmez. Çocuklarda teknoloji bağımlılığı, onları vakit geçirdikleri ortama su, ekmek gibi ihtiyaç duyar hale getirebilir.

Çocuklarda Teknoloji Kullanımı Ne Zaman Tehlikeli Hale Gelir?

Çocuklara belli programları kullanmaları ve videoları izlemeleri için izin verebilirsiniz. Bunu yaparken onlarla bir anlaşma yaparak gün içinde belli bir saat sınırı koymalısınız. Bu kurala uyduğu takdirde teknoloji kullanımı çok büyük bir zarar teşkil etmeyebilir. Sınırsız bir kullanım söz konusuysa bu çocuk için tehlikeli bir hal alabilir.

Sınırsızca sosyal medyada ve tablet karşısında zaman geçirmesi, çocukta empati ve dikkat eksikliği gibi durumlara yol açabilir. Bu da çocuğun duygu dünyasında karmaşıklıklara yol açar. Sağlıklı ilişkiler kurmakta zorlanabilir. İşler bu hale gelmeye başladığında teknolojiye ulaşamadığında öfkeli tavırlar da sergileyebilir. Bu durum, tehlike sinyallerini işaret eder. Çocuklarda internet bağımlılığı gelişmemesi için evdeki kuralların her şartta mutlaka uygulanması önemlidir.

Günde Kaç Saat Ekran Süresi Normaldir?

Erken çocukluk döneminde ekran süresine dikkat etmek, onların sağlıklı gelişimi açısından son derece önemlidir. 2-5 yaş aralığındaki çocuklar için günde izin verilecek ekran süresi 1 saati geçmemelidir. 5-10 yaş arası çocuklarda bu süre yine 1-1,5 saat aralığında olabilir. 11 yaşından itibaren çocuklarda internet kullanımı ve ekran süresi, ebeveyn denetiminde olmaya devam etmelidir.

Bu yaş grubu için de yine belli bir saat belirlenmesi, gün içinde ekrana aşırı maruz kalmayı engelleyebilir. Teknoloji bağımlılığı zararlarını en aza indirmek için evde teknoloji kullanımına dair ortak kurallar belirlenmesi gerekir. Bu kurallara şartsız koşulsuz annenin ve babanın da uyması gerekir. Yoksa çocuğun bu kurallara uyması pek de mümkün olmaz.

0-3 Yaş Grubu İçin Önerilen Sınırlar

0-3 yaş grubu çocuklar için mümkünse ekranla hiçbir şekilde teması olmaması daha sağlıklıdır. Bu yaş grubundaki çocuklara uygun video içerikler izlettirilecekse veya oyunlar tercih edilecekse de günlük 1 saati geçmemeye özen göstermelisiniz. Bunu yaparken çocuğun yanında olmalısınız ve aktif olarak onunla izleme eylemine katılmalısınız. Telefonu ya da tableti onun kendi başına kullanmasına izin vermemelisiniz. İçeriklerin türü sizin tarafından belirlenmelidir.

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Önlenir?

Çocuklar, ailesinden gördüğü davranışları örnek alır ve onları uygular. Buradan hareketle sizin de ekran bağımlılığı konusunda dikkat etmeniz gereken önemli hususlar bulunur. Çocuğa koyduğunuz kurallara siz de uyarsanız çocuk disiplini öğrenir. Gün içinde kendisine konan ekran sınırına o da uyar. Oyun ve diğer teknolojik aletler için de aile içinde belli kurallar belirleyerek bu süreyi aşmamaya özen göstermelisiniz.

Zaman Sınırlamaları ve Dijital Detoks

Zaman sınırlaması, çocuğun disiplin kazanması için son derece önemlidir. Örnek ebeveynlik de bunu destekleyici bir yapıda olmalıdır. Anne ve baba çocuğa, artık televizyon izlememesini söylerken kendileri de izleme eylemini bitirmelidir. Anne ve baba telefon elinde vakit geçirirken çocuğa, artık tabletini bırak, dediği zaman çocuk bu sözü pek de ciddiye almayabilir.

Hatta tableti bırakıp ders çalışmasının söylenmesi çocukta gerginliği ve öfkeyi artırabilir. Telefon kullanım saati evde belli bir süreyle sınırlanmalı ve o zaman geldiğinde herkes kullanımı bırakmalıdır. Arada dijital detoks yaparak teknolojiden uzaklaşmak, bağımlılık geliştirmeyi engelleyebilir.

Ortak Kullanım Alanlarında Teknoloji Kullanımı

Ortak kullanım alanlarında çocuklarda telefon bağımlılığını önlemenizin en güzel yollarından bir tanesi, ona örnek olmanızdır. Birlikte sessiz sinema oynamak, yapboz yapmak, bir konu hakkında konuşmak ve tartışmak, hikâye anlatmak, gününüzün nasıl geçtiğine dair konuşmak çocuğunuzla olan iletişiminizi güçlendirir.

Birlikte temizlik yapmak, birlikte yemek hazırlamak, sofrayı toparlamak, bulaşık yıkamak gibi eylemler hem sorumluluk bilincini geliştirir hem de aile içi iletişimi güçlendirir. Çocukta iş bölümü ve görev bilincinin gelişimini destekler.

Alternatif Aktivite Önerileri

Teknoloji bağımlılığı akademik başarı düşüşü, sosyal ilişkilerde zayıflık, dikkat eksikliği, sinirlilik gibi durumlara yol açar. Bağımlılık geliştirmemek adına bazı aktivitelere katılmak güzel bir alternatif olabilir. Güzel havalarda dışarıda piknik yapmak, sergi ve müze gibi alanlarla gezmeye gitmek teknolojiyle sürekli iç içe olmaktan sizi uzaklaştırabilir. Konsere ya da tiyatroya gitmek de çocuklarda teknoloji bağımlılığını önlemeye yardımcı olabilir.

Çocuklarda Teknoloji Bağımlılığının Sosyal İlişkilere Etkisi

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı, çocuğun bilgisayarı, tableti ya da telefonu arkadaşlarının yerine koymasıdır. Bu yerine koyma durumu çocuğu, gerçek ilişkiler kurmaktan uzaklaştırır. Okul hayatında arkadaşlarıyla sağlıklı ilişki geliştiremez. Yaşadığı çevrede sosyal ilişkiler kurmaya istekli olmaz. Bu durum, bir süre sonra duygu durumunda bozulmalara yol açabilir.

Çocuklarda İnternet Bağımlılığının Sağlığa Etkileri

Çocuklarda teknoloji bağımlılığı, göz sağlığı başta olmak üzere vücudun birçok bölgesini etkileyebilir. Bunun yanında oyunlardaki, sosyal medyadaki şiddet ve çıplaklık çocukların dürtü kontrol mekanizmasını olumsuz etkileyebilir. Öfke kontrolünde problemlere yol açabilir.

Çocuklarda internet bağımlılığı, hem ruhsal hem de fiziksel anlamda çeşitli etkilere sahiptir. Uyku düzeninde bozukluklar baş gösterir. Hareketsizliğe bağlı olarak kilo alımı hızlanır. Bu da beraberinde çeşitli kas ve eklem problemlerini getirebileceği gibi obeziteye de davetiye çıkarır. Obeziteyle birlikte gelişen şeker hastalığı gibi risk faktörlerini tetikleyebilir.

Aileler İçin Öneriler

Çocuklarda teknoloji bağımlılığını önlemek için onlara bebekliklerinden itibaren yeterli ilgiyi gösterdiğinizden emin olmalısınız. Teknolojiyi onların bakıcısı haline getirmemeye özen göstermelisiniz. Yemek yerken ya da ağlamasını engellemek için televizyon ya da tablet izlemesine müsaade etmemelisiniz.

Küçük çocuklar, dürtüsel hareket ettikleri için onları zapt etmekte, yemek yedirmekte zorlanıyor olabilirsiniz. Yine de onların sağlıklı birer birey olmaları adına savunmasız zihinlerini teknolojinin sonsuz olasılıklarına teslim etmekten uzak durmalısınız.

Uzman Desteği Ne Zaman Gerekli?

Çocuk, teknolojiden uzaklaştığında aşırı öfkeleniyorsa ve ne yaparsanız yapın aşırı teknoloji kullanımını engelleyemiyorsanız çocuk psikiyatriye başvurabilirsiniz. Davranışsal terapi gibi yöntemler aracılığıyla yaşadığınız bağımlılık probleminden kurtulabilirsiniz.

İnternet bağımlılığı tedavisi için alanında uzman bir psikiyatriste başvurarak size en iyi tedavi yöntemini öğrenebilirsiniz. Son zamanların artan problemlerinden biri olan çocuklarda teknoloji bağımlılığı konusunu ihmal etmemelisiniz. Onların tertemiz zihinlerini zararlı içeriklere maruz bırakmadığınızdan emin olmalısınız.