Çocuk İstismarı

Çocuk İstismarı Nedir?

Çocuk istismarı, duygusal ve fiziksel anlamda çocuğun kötü hissetmesine neden olacak, saldırı niteliğindeki eylemlerin ve söylemlerin bütünüdür. Çocuğun bedenine ve ruhuna karşı yapılan bütün saldırılar, istismar kapsamına dâhildir. Fiziksel istismar, çocuğa vurmak ve çeşitli şekillerde yaralanmasına yol açmak şeklinde gerçekleşir. Fiziksel istismarın gözle görülür etkileri bir süre sonra ortadan kaybolur ama ruhsal etkileri belki de ömür boyu devam edebilir.

En kötü istismar türlerinden bir tanesi ise ihmaldir. Çocuk ihmali onun ruhunda büyük yaralar açılmasına sebep olabilecek çeşitli davranış hataları ve eksikliklerini kapsar. Çocuk, aile içinde sadece yiyen, içen, yatan ve yer kaplayan bir organizma gibi görülür. Anne ve baba bunu bilinçli şekilde yapmasa da çocuğun duygusal ihtiyaçlarına cevap verilmez. İstismarın her türlüsü çocuğun unutamayacağı büyük travmalar yaşamasına neden olur. Çocuğun çevresiyle ve ailesiyle olan ilişkisi olumsuz yönde etkilenir. İnsanlara güvenememe ya da korkma hali gelişebilir.

Cinsel istismar, çocuğun kendi bedeninden utanmasına, sağlıklı ilişkiler geliştirememesine yol açabilecek olan büyük boyutlu bir istismar türüdür. Çocuğun cinsellik algısının bozulmasına yol açar. Duygusal istismar ise bir nevi çocuğun duygularını kullanarak yapılan sömürüdür. Dışarıdan çok sağlıklı gibi görünseler de ruhsal olarak çok büyük bir yıkım yaşarlar.

 

Çocuk İstismarının Türleri (Fiziksel, Cinsel, Duygusal ve İhmal)

Çocuk istismarının dört türü bulunur. Çocuk istismarı türleri arasında yer alanlardan en kötüsü cinsel istismardır. Cinsel istismar nedir? Cinsel istismar, çocuğun tacize hatta tecavüze uğramasıdır. İçinde hem fiziksel hem de duygusal şiddeti de barındırır. Çocuk masumiyetinden yararlanan bazı pedofiller, onlara nasıl yaklaşacaklarını çok iyi bilir. Çocukları manipüle ederek bir yere kadar kendi istekleriyle yanlarına gelmelerini sağlayabilir, bunun yanında çocuk kendi isteğiyle gitmemiş de olabilir. Her iki durumda da çocuğun kendisine ve dış dünyaya karşı algısı değişir. İnsanlara güvensizlik, her an derin korku ve kaygı gibi hisler taşır. Bunun etkilerini ortadan kaldırmak için uzun yıllar terapi alması gerekir.

Duygusal istismar da çocuğun duygularını sömürerek ona yaşatılan bir çeşit korku ve kaygı durumudur. Çocuk, bir şey yapmak istemediğinde ya da annesine ya da babasına olan bağlılık duygusu kullanılarak acındırma yöntemiyle duygusal şiddete ve sömürüye maruz kalır. Özellikle annesiyle ve babasıyla sağlıklı bir bağlanma şemasına sahip olmayan çocuklar, dışarıda da duygusal istismara açıktır. Sürekli eleştirilen, sürekli hasta ya da hayır dendiğinde hasta olan ve bu nedenle çocuğu suçlayan ebeveynler, çocuğu sömürüye açık hale getirir. Onlar sürekli terk edilme, annesinin ya da babasının ölmesi, yalnız kalma korkusuyla yüzleşmek zorunda kalmış olabilirler. Bunların yanında bazı ebeveynler çocuklarını disipline edeceklerini düşünerek onları aslında dış dünyaya karşı ne kadar savunmasız hale getirdiklerini bilmeden hareket ederler. Onlara hareket etmek, aşağılamak, cezalandırmak da duygusal istismar örnekleri içinde yer alır.

Fiziksel istismar, çocuğa sözünü geçiremediği için dövmek bu istismar türünün en temel belirtisidir. Fiziksel istismar nedir? En basit anlamda çocuğa fiziksel anlamda zarar vermektir. Yumruk atmak, çimdiklemek, herhangi bir uzvuna acı verici faaliyetlerde bulunmak da fiziksel istismar sınıfında yer alır. Bedensel saldırı, çocuğun çeşitli fiziksel becerilerini kaybetmesine yol açabileceği gibi özgüvenini kaybetmesine de yol açar. Ebeveynlerin onaylamadığı ya da baş etmekte zorlandığı zamanlarda başvurduğu fiziksel şiddet, çocuğu içine kapanık ve iletişim kurmaktan kaçınan bir haline gelmesine neden olur.

İhmal de bir çocuğun en çok yara aldığı istismar türlerinden bir tanesidir. Bakım almaya ihtiyaç duyduğu dönemde çocuğu olması gerektiği gibi beslememek; üstüne başına, öz bakımına dikkat etmemek en büyük ihmaller arasındadır. Mevsime uygun giydirmemek, sağlığına dikkat etmemek çocuğun hem fiziksel olarak kötü görünmesine hem de duygusal olarak çok yalnız olmasına neden olur.

Tehlike altında olabileceği durumlarda yeterince dikkatli ve kendine zarar verebileceği durumlara karşı tedbirli olmamak, çocuklarınızı zarar görmeye açık hale getirir. Çok fazla kendi başına bırakmak, çocuğun size ihtiyacı olduğu zamanlarda hem fiziki hem de duygusal anlamda yanında olmamanız onun size olan bağlılığını azaltır. Yardıma ihtiyacı olduğunda size gelmek yerine alternatif çözümler bulmaya çalışmasına neden olur. Çocuk ihmali ve istismarı, kişinin yetişkinlik dönemine geldiğinde de çeşitli duygusal problemler yaşamasını tetikler. Aile kavramına karşı negatif bir düşünce geliştirebilir.

İstismarın Çocuk Gelişimi Üzerindeki Etkileri

Çocuk istismarı, gelişim çağındaki birçok çocuğun kendisine ve çevresine karşı yanlış inançlar geliştirmesine yol açan bir durumdur. Sistematik olarak buna maruz kalan çocuklar, kendini suçlama eğiliminde olurlar. Yaşanan istismarın türüne ve boyutuna göre sapkın cinsel fanteziler geliştirebilirler.
Travma sonrası stres bozukluğu, kaygı bozukluğu, şizofreni gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıklar geliştirebilirler. Kendilerine sosyal ortamda arkadaşça da olsa dokunulmasına tahammül edemeyebilirler. Yanlışlıkla kollarına dokunulduğunda birden irkilip aşırı tepki verebilirler. Sosyal çevreden kendilerini çok fazla kısıtlayabilirler. Aile içi şiddet öyküsü bulunan çocuklar, istismara uğradıklarında bu konuda aile büyüklerinden de yardım istemeye çekinirler.

Çocuk İstismarının Belirtileri Nasıl Anlaşılır?

Çocuk istismarı sistematik olarak tekrarlıyorsa ya da bir kez bile yaşanmışsa bunu yaşayan kişi aşırı korumacı bir tavır içine girebilir. Kendini korumak adına insanlardan uzaklaşmak, kimseyle konuşmamak, az konuşmak ve içine kapanmak gibi durumlar, istismar belirtileri arasında yer alabilir. Eskiye oranla daha saldırgan bir tutum içine girebilir. Sürekli korkulu ve kaygılı bir hal içinde olabilir, yanınızdan ayrılmak istemeyebilir. Kâbuslar görebilir ve uykusundan ağlayarak uyanabilir. Gece terörü ve altını ıslatma problemleri yaşayabilir. Eskiye oranla çocuğunuzda keskin davranış değişiklikleri görüyorsanız bunun altındaki nedeni mutlaka araştırmalısınız.

Çocuk İstismarına Karşı Ailelerin Alabileceği Önlemler

Çocuğunuzun dış faktörlerden zarar görmesini engellemek istiyorsanız kendini ifade etmesine izin verin. Size aykırı bile gelse kendi tarzı olmasına izin verin. Israrcı ve kontrolcü olmak yerine yanında ve gözlemci olmayı deneyin. Hata yapmasına ve deneyerek öğrenmesine izin verin. Bunları yapmayıp sadece sözünü geçirmeyi önemseyen bir ebeveyn olursanız çocuğunuzu istismara açık hale getirirsiniz.

Onun hem kişiliğine hem de bedenine saygı gösterin. Özel bölgelerine dokunmayın. Yabancıların da bu bölgelere dokunamayacağını anlatın. Şaka yollu bile olsa hareket içeren ifadelerden kaçının. Onurlarını zedeleyecek cümleler kurmayın. Herhangi bir hata yaptıklarında bundan ne öğrendiklerini sorun. Yargılamak ve kendilerinden utanmalarını sağlamak yerine sorunlara çözüm bulmalarını sağlarsınız. Hem de dışarıya karşı kendilerini daha özgüvenli şekilde savunabilirler. Herhangi bir tehlike anında kalabalık ve halka açık bir ortama gitmelerini, bu ortamda polis varsa gidip durumu bildirmeleri gerektiğini söyleyin.

Tenha yerlere tek başlarına gitmemeleri gerektiğinden bahsedin. Bütün bu bilgileri onların yaşına uygun olarak ve anlayabilecekleri somut örneklerle anlatın. Bu sayede dış dünyaya karşı korkak bir tavır geliştirmek yerine kendilerini korumayı bilen ve tedbir almayı öğrenen çocuklar yetiştirebilirsiniz.

Çocuk İstismarı Durumunda Hukuki Haklar ve Başvuru Merkezleri

Çocuk istismarında yapılması gerekenler arasında ilk önce çocuğun güvenliğini sağlamak yer alır. Ruhsal olarak destek almasına yardım etmeli, yaralanma durumu söz konusuysa vakit geçirmeden tedavisini yaptırmalı ve adli bildirim yapmalısınız. Rapor almalısınız.
Çocuk istismarı, yabancı kişiler tarafından yapılabileceği gibi bazen aile bireyleri tarafından da yapılır. İhmal bunlardan en bariz olanıdır. Fiziksel, duygusal ve cinsel istismar türlerine de aile içinde maruz kalan çocuklar olduğunu bilmek son derece üzücü… Ailede istismar yaşamış bir çocuğun davranışlarını gözlemleyen bir konumundaysanız, şüpheli bir durumda Alo 183 ihbar hattını arayabilirsiniz.
Savcılığa suç dilekçesi verebilirsiniz. Çocuk istismarını bildirme hattı vasıtasıyla bu durumda olan savunmasız çocukların güvenceye alınmasını talep edebilirsiniz. Adli süreç devam ederken çocuk koruma sistemi de devreye girer. İstismara maruz kalan çocuk, bunu yapan aileden ve bakım verenden alınır.

İstismarla Mücadelede Kurumlar ve Kaynaklar (UNICEF, Aile Bakanlığı, STK’lar)

İstismar konusunda dünya çapında destek alınan kurumlar arasında WHO (Dünya Sağlık Örgütü) ve UNICEF yer alır. Ülkemizde ise Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı istismarla mücadelede başvurabileceğiniz kurumlar arasındadır. Bu konuda ayrıca bilinçlendirme çalışmaları da yapan Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı, dezavantajlı gruplara yönelik eğitimler de verir. Sivil Toplum Kuruluşları da istismarla mücadelede önemli bir yere sahiptir. Çocukların daha ruhsal ve fiziksel açıdan daha sağlıklı olması, kendilerini güvende hissetmesi için UCİM, Nirengi Derneği, Cinsel Suçla Mücadele Derneği gibi çeşitli kuruluşlar vardır.

Doğru Bilinen Yanlışlar: Çocuk İstismarı Hakkında Mitler

Toplumsal bazı mitler ve yanlış inançlar, hem çocukların hem de yetişkinlerin hayatını mahvedebiliyor. Ama en çok da çocuklarınkini… İstismar her zaman çocuğun zorla götürülmesiyle ya da korku ve tehditle gerçekleşen bir eylem değildir. Burada çocuğu şekerle ya da çikolatayla kandırmak mümkün olabilir. İstismarcı, onu bir yerden bir yere götürmeyi teklif edebilir. Sadece merakını harekete geçirmeyi sağlayacak bir oyuncağı aracı olarak kullanılabilir.

Doğru bilinenlerden bir tanesi, istismarı yapan kişinin pedofil olduğudur. İstismar her zaman çocuğa cinsel saldırı şeklinde de gerçekleşmez. Cinsel olarak gerçekleşse bile bu her zaman fiziki bir saldırı şeklinde olmayabilir. Çocuğun porno içeriğe maruz bırakılması, cinselliğe yönelik duymaması gereken şeylerin kendisine anlatılması da bir istismardır.

Çocuk istismarı söz konusu olunca ebeveynler bu konudan kendi çevrelerini dışlamak isterler. Kendilerini de rahatlatmak için çevrelerinde böyle bir olayın olmayacağını düşünürler. Ne kadar güvenilir olduklarını düşünseniz de çocuğunuzu başka bir yetişkinle yanında siz yokken herhangi bir yere göndermemeye özen gösterebilirsiniz.

Pedofiller ya da güce tapanlar tarafından çocukların masumiyeti ve onların korunması ilkesi pek bir şey ifade etmez. Onlar dürtüsel davranarak anlık hazların peşinde koşarlar. Çocuklara nasıl yaklaşacaklarını çok iyi bilirler. Bu nedenle çocuklarınıza sadece annelik ve babalık taslamak yerine “ben senin büyüğünüm benim dediğim olacak” demek yerine doğru rehberlik etmelisiniz.

Eğitim Kurumları ve Sağlık Çalışanlarının Rolü

İstismara uğradığını anladığınız bir çocuk için ilgili kurumlara vakit geçmeden haber vermelisiniz. Rehber öğretmen ya da psikolojik danışman olarak görev yapıyorsanız önce istismar olduğundan emin olmalısınız.
Çocuğa ailesiyle ilişkisini sorabilirsiniz. Vakit geçirdiği kişiler hakkında bilgi alabilirsiniz. Burada eğer “…’nin dediğini yapmazsam bana kızar!”, “… uslu bir çocuk olursam beni ödüllendirir.” gibi ifadeler kullanıyorsa çocuğun daha net ifadeler kullanması için onu yönlendirebilirsiniz.

Kızarsa ne olur? Ne yaparsan seni ödüllendirir? Nasıl bir ödül bu? Bu tarz sorular çocuğun kendini kötü hissetmeden daha rahat konuşmasına yardım eder. Doğrudan herhangi biri hakkında: “Sana zarar mı verdi?” diye sormak, çocuğun kendini kapatmasına yol açabilir.
İstismardan emin olduktan sonra Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na haber verebilirsiniz. Burada çocuğun güvenliği birinci plandadır. Amaç çocuğu zorlamak ya da üzmek değildir. Mümkün olduğu kadar hassas bir yaklaşım içinde olmaya gayret etmeniz gerekir.

Çocuklar İçin Güvenli Ortamlar Oluşturma Stratejileri

Çocuklar için güvenli ortamlar oluştururken ona özel bölgelerin kimsenin yanında açılmaması gerektiğini anlatmalısınız. Sadece bakım verenlerin yani ebeveynlerin ve gerekirse doktorun görebileceğini anlatabilirsiniz. Doktorun ise sadece annesi ya da babası yanındayken özel bölgelerine bakabileceğini anlatabilirsiniz.
Dışarıda ona tanımadığı biri ne derse desin, onun dediğini yapmamayı ve yanından uzaklaşmayı öğretmelisiniz. Birlikte gittiğiniz bir ortamda yanınızdan ne olursa olsun ayrılmaması gerektiğini anlatmalısınız.

Birlikte gittiğiniz bir ortamda çocuğunuz yanınızdan kaybolursa ikiniz için bir buluşma noktası belirlemelisiniz. Bu buluşma noktası insanların çok olduğu ve güvenli bir nokta olmalıdır.
Evin çok uzağında bir noktaya gitmemesi gerektiğini anlatmalısınız. Mahallenizde tanıdığınız ve güvendiğiniz insanların yanında olması gerektiğini tembihlemelisiniz. Kaybolduğunda ve yönünü bulamadığında yardım almak için etraftaki polis ya da güvenlik görevlilerinden yardım alabileceğini anlatmalısınız.
Kaybolursa ya da acil bir durum söz konusu olduğunda size ulaşabilmesini için numaranızı ezbere bilmesini ya da yanında taşıması gerektiğini söylemelisiniz. Bunu yaparsa güvenlik mensuplarının yanına gittiğinde sizi aramalarını kolaylıkla rica edebilir. Cep telefonu kullanabileceği bir yaştaysa kaybolduğunu anladığı anda sizi aramasını söyleyebilirsiniz.

Herkes kendi çocuğunu kendince pamuklara sardığını düşünse de bazen duygusal bazen de fiziksel anlamda istismar edebiliyor. Çocuklar üzerinde istismarın psikolojik etkileri ise son derece ağır olabiliyor.
Otorite kurun elbette ancak kurmaktan ziyade çocuğunuzun güvende olmasını önemsemek önemlidir. Sınırlarınızı koruyun ve disiplini önemseyin. Bunun yanında onun güvenliğini ve benlik oluşumunu da dikkate alın. Yoksa saygı duymayı öğrettiğinizi zannederken onu boyun eğen, pasif ve kendini savunamaz bir hale getirebilirsiniz.