Çocuklarda Özgüven Gelişimi

Çocuklarda Özgüven Gelişimi Nedir ve Neden Önemlidir?

Çocuklarda özgüven gelişimi, doğduğu andan itibaren ona yaklaşımınızla şekillenen süreçtir. Bakıma muhtaç olduğu ilk iki yaş döneminde ona gereken koşulsuz sevgiyi ve doğru bakımı alan çocukların kendini ifade etme becerileri daha yüksektir.

Çocuklarınıza otorite sağlarken, kendisini ifade edecek alan tanımaya özen göstermelisiniz. Ona karşı anlayışlı ve yumuşak davranarak çocuğunuzun özgüvenini inşa etmesine yardım edebilirsiniz.
Benliğinin geliştiği 2-3 yaş dönemlerinde, kendini ispat etmeye çalıştığı zamanlarda onu destekleyerek geleceğe güvenle bakan çocuklar olmalarını sağlayabilirsiniz. Yemeğini kendi başına yemesine izin verebilirsiniz. Önce döke saça yese de ona izin verdiğinizde daha sonra yemeğini dökmeden yemeyi öğrenir.

Üç yaşından itibaren kendi yatağını toplaması gerektiğini öğretebilir, tek başına yapamıyorsa ona yardımcı olabilirsiniz. Onu hayata karşı hazırlarken kendine yetebilen bir birey olarak yetiştirmek için belli sorumluluklar almasına izin vermelisiniz. Bunu yaptığınızda ev işlerinde de sizinle paylaşımcı olmaya başladığını görebilirsiniz.
Kendi oyuncaklarını ve odasını toplayan çocuğunuz ileride kendi hayatını da daha kolay bir şekilde planlamaya başlayabilir. Onu gerektiğinde destekleyerek ama kendi yapması gerekenleri onun adına yapmayarak kendine yetebilen bir birey olmasını sağlayabilirsiniz.

Özgüvenin Temelleri: 0-6 Yaş Döneminin Rolü

Tamamen size muhtaç küçük bir canlıyla yaşamaya başladığınızda hayatınızda bazı kısıtlamalar başlar. Bazen sizi psikolojik olarak zorlayan ağlamalar ve aksilikler baş gösterir. Ama unutmamanız gereken en önemli şey şu ki: O sizin çocuğunuz ve kimse size onu zorla vermedi.

Onu hem çok seviyorsunuz hem de bazen sizi çok yoruyor olabilir. Ne olursa olsun, ona koşulsuz sevginizi vermekten çekinmemelisiniz. “Yüz verirsen şımarır!” mantığını bir kenara bırakarak dozunda ve yeterli sevgiyle kendisine değer veren özgüvenli bireyler yetiştirebilirsiniz.

0-6 yaş özgüven eksikliği ya da özgüven gelişimi açısından büyük bir önem taşır. 0-6 yaş arasında anneyle olan ilişkisi çocuğun kendine güvenini büyük oranda etkiler. Bu yaş grubunda çocuk ebeveynlerini özellikle de annesinin davranışlarını gözlemler. Ebeveynlerinin kendilerine davranışlarına paralel olarak özgüvenli ya da çekingen bir karakter geliştirebilir. Yetişkin bir birey olduğunda sahip olduğunuz değerler, 0-6 yaş gelişiminde sizden aldığı değerlere paralel olarak gelişir.

Özgüven Gelişimini Destekleyen Ebeveyn Tutumları

Özgüven gelişimini destekleyen bir ebeveyn olduğunuzda ona yol göstermeyi ama onun yerine yapmamayı seçmiş olursunuz. Çocukla sürekli konuşarak hem onun kendisini ifade etmesini sağlayabilir hem de onunla etkili bir iletişim halinde olabiliriniz.

Özgüven Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda özgüven eksikliğinin belirtileri konuşmaya çekinme, arkadaşlarıyla rahat bir şekilde iletişime girememe şeklinde kendini gösterir. Çocuk, topluluk karşısında kendini ifade ederken utanır, vücut dilini ve mimiklerini yeterince kullanamaz. Arkadaşlık kurmakta zorluk çeker. Kalabalık ortamlara girmek istemez. Bir etkinlik yapılacaksa bunlardan mümkün olduğunca geri durmayı tercih eder. Sosyal ilişkilerini yeterince geliştiremez. Özgüvensiz çocuğun özellikleri arasında sosyalleşmekten çekinme, fikrini rahat bir şekilde belirtememe sıklıkla yer alır.

Özgüveni Geliştirmek İçin Günlük Alışkanlıklar ve İpuçları

Çocuklarınıza karşı sergilediğiniz agresif davranışları değiştirip onu desteklemeye başladığınızda onun davranışlarının da değişeceğini görebilirsiniz. Bu süreçte çocuğun biraz daha desteğe ihtiyacı olabilir. Çocuklarda özgüven eksikliğini gidermek için psikolojik destek almayı deneyebilirsiniz.

Çocuklarda Özgüven Nasıl Geliştirilir?

Çocuklarda sağlıklı özgüven gelişimi için onlara doğru rehberlik etmeniz son derece önemlidir. Hata yaptığı zaman bunun normal olduğunu ve bu konudan ders alıp yoluna devam etmesi gerektiğini anlatabilirsiniz. Çok fazla hayır dediğiniz konular varsa biraz ona da alan tanımak adına bunları evet olarak değiştirebilirsiniz.
Ona karşı olumsuz ifadeler kullanmaktan kaçınmalısınız. Olumlu davranışlarını överek kendisine güvenmesini sağlayabilirsiniz. Bu sayede pozitif pekiştirme yaparak çocuğun kendine dair olumlu düşüncelere sahip olmasını destekleyebilirsiniz. Koşulsuz sevgi verdiğinizi hissettirerek çocuğun, kendisi gibi olduğunda da sevildiğini anlamasına yardım edebilirsiniz.

Evde ve Okulda Özgüven Geliştirici Etkinlik Örnekleri

Evde çocuğa özgür alan tanımak, baskı kurmamak, birlikte ufak işleri paylaşmak ve tamamladığı sırada onu överek iyi hissetmesini sağlamak onun özgüvenini geliştirmeye katkı sağlar. Çocuklarda özgüven geliştirme etkinlikleri arasında onları sevdiği hobiye yönlendirmek iyi bir başlangıç olabilir. Spora, müzik aleti öğrenmeye, dansa, el sanatları gibi alanlara yönlendirerek çocuğunuzun yapmakta iyi olduğu şeyleri destekleyebilirsiniz. Bu etkinliklerde kendini geliştirdikçe çocuğun özgüveni daha da gelişebilir. Yeteneği olmayan ya da nispeten daha az ilgi duyduğu, yaparken zorlandığı şeyler konusunda ısrarcı olmaktan vazgeçmelisiniz.

Okulda özgüven geliştirme etkinlikleri için öğretmen aile iş birliği önemli bir katkı sağlayabilir. Küçük ekip çalışmaları, iş birlikleri ile hazırlanan ödevler çocukların sosyal ilişkilerini geliştirmeye yardım eder. Öğretmenin sınıfı birleştirici tavrı da yapılacak etkinliklerin daha sıcak ilişkilere dönmesine katkı sağlar. El becerisini ön plana çıkaran etkinlikler, resim ve boyama saatleri gibi farklı sanatsal çalışmalar, çocukların kendine güvenini artırmaya yardım edebilir. Yapmakta zorlandıkları şeyler hakkında öğretmenden gelecek destekle birlikte hareket etmeyi, iş birliği yapmayı ve bir ekibin parçası olmayı öğrenebilirler.

Ebeveynlerin Kaçınması Gereken Davranışlar

Çocuklarda özgüven gelişimini etkileyen faktörlerin başında ebeveyn davranışları gelir. Erken çocukluk döneminde çocuğun ebeveynlerinden gördüğü davranışlar, özgüvenin gelişmesi konusunda en belirleyici faktördür. Özellikle bu dönemde özgüven zedeleyici davranışlardan kaçınmaya özen göstermelisiniz. Hakaret etmekten ve küçük düşürücü sözlerden kaçınmalısınız. Hataları öğrenerek bunlardan ders çıkarmasını sağlamalısınız.

Onu herhangi bir şey yapması konusunda zorlamamalısınız. Kendisini geliştirmesi ve ilgi alanlarını keşfetmesi için onu destekleyebilirsiniz. Olumsuz paylaşımlar yapmaktan kaçınmalı, çocuğu incitici ifadeler kullanmamalısınız. Özellikle de başkalarının yanında onu incitmemeye özen göstermelisiniz. Sizin öfkeyle ağzınızdan çıkan bir söz, onun bütün hayatını etkileyecek sonuçlara yol açabilir.

Çocuğa Sorumluluk Vererek Özgüven Kazandırma

Çocuklarda özgüven gelişimini destekleyen en güzel şeylerden biri onlara sorumluluk vermektir. Çocuğunuza sorumluluklar vererek, sana bu konuda güveniyorum, diyebilirsiniz. Çiçekleri sulamasını rica edebilirsiniz. Bulaşık makinesini boşaltmasını, mutfağı süpürmesini isteyebilirsiniz. Bunu emir veren bir tavırda değil, rica eder bir tarzda söyleyerek bu sayede ev işlerine ortak olmasını sağlayabilirsiniz.

Sizin için dışarıdan bir şey almasını isteyebilirsiniz. Misafirleriniz geldiğinde ikram tabaklarını hazırlamakta size yardım etmesini teklif edebilirsiniz. “Senin sunum şeklini çok beğeniyorum, tabaklara kurabiyeleri sen koyabilir misin?” şeklinde destekleyici konuşmalar, çocuğunuzun sizinle iş birliği yapma isteğini artırır. Arkasından gelen övgü sözcükleri ise çocuğunuzun kendine güvenmesi konusunda destekler.

Özgüven ile Sosyal İlişkiler Arasındaki Bağ

Çocuğunuzu sosyalleşmesi konusunda ne kadar teşvik ederseniz onun özgüvenini de o oranda desteklemiş olursunuz. Çocuklarda özgüven gelişimi, ilk önce ailenin ona olan tepkisiyle şekillenir. Evde aşağılanan ve sürekli azarlanan çocuklar dışarıda özgüvensiz bir duruş sergiler. Diyaloglara girmekten kaçınır ve kendini ifade etmekte zorlanır.

Çocuğun sosyal ilişkileri geliştiği müddetçe daha fazla kişiyle arkadaşlık kurması daha kolay hale gelebilir. Arkadaşlarıyla sürekli iletişim halinde olmak sosyal becerilerinin ve özgüveninin gelişmesini destekler. 0-6 yaş grubunda aileden baskıcı ve zorlayıcı tavırlar görürlerse sosyalleşme konusunda çekingen olabilirler. Küçük yaşlarda çocuk psikolojisi son derece hassastır. Onu sosyalleşmesi açısından desteklemelisiniz. Gerekirse ilk başta arkadaşlarını eve davet ederek kendi bildiği ortamda rahat olmasını sağlayabilirsiniz.

Uzman Görüşleriyle Özgüven Gelişimi Üzerine Bilimsel Bulgular

Çocuklarda özgüven gelişimi üzerine yapılmış çeşitli çalışmalar bulunur. Carl Rogers koşulsuz sevilen ve kabul gören çocukların kendi değerini bilen bireylere dönüştüğünü vurgular. Aileden gelen olumlu ve olumsuz kodlar, çocuğun kendi değerini belirlemesi ve özgüveni üzerinde doğrudan etkilidir. Olumlu pekiştireçler çocuğun kendini değerli bir birey olarak görmesine ve toplum içinde özgüvenli hareket etmesine yardım eder.

Özgüven gelişimi konusunda problem yaşayan çocuklar için ailenin koşulsuz sevgisinin yanında profesyonel destek alınması da önemlidir. Çocuk psikoloğu ya da çocuk psikiyatristi, yaptığı değerlendirme neticesinde çocuğun içinde bulunduğu ruhsal durumu analiz eder. Neticede bir terapi yol haritası oluşturarak çocuğunuzun özgüven konusunda gelişmesine katkı sağlayabilir. Bu konuda yardımca ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız İstanbul Çocuk Psikiyatri Merkezinden randevu alabilirsiniz.