Çocuklarda Konuşma Bozukluğu

Çocuklarda konuşma bozukluğu, dil ve konuşma gelişiminde meydana gelen aksaklıkları ve gelişimsel bozuklukların tamamını kapsayan durumdur. Normal gelişim sürecinde olan bütün çocuklar, ortalama bir yaşlarında yarım yamalak da olsa bazı kelimeleri söylemeye başlarlar.
12-18 ayını geçmesine rağmen konuşmayan çocuklarda bu durum çeşitli nedenlere bağlı olabilir.

Otizm, ailesel konuşma gecikmesi gibi rahatsızlıklar, çocuğun konuşmamasına ya da geç konuşmasına yol açabilir. Konuşma gecikmesi durumunda öncelikle fiziksel bulguları dışlamak önemlidir. Bu noktada ilk başvurulması gereken tıbbi birim kulak burun boğazdır. Fiziki muayenede bir engel görülmezse çocuk psikiyatrisi bölümüne başvurarak herhangi bir konuşma bozukluğu olup olmadığı kontrol edilir. Çocuk Psikiyatri ve nöroloji bölümlerinin ikisine de başvurmanız gerekebilir. Çocuğun beyin gelişiminde muayene bulgularıyla herhangi bir şey saptanamamış ise psikiyatrik bir problem olduğu düşünülmelidir.

Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Nedir?

Konuşma organlarındaki gelişim bozukluğu, çocuğun travma yaşaması ve çeşitli gelişim bozuklukları nedeniyle normal şekilde konuşamamasıdır. Çocuklarda konuşma bozukluğu, birden çok şekilde meydana gelir. Artikülasyon bozukluğu, geç konuşma, kekemelik, sözel anlatım bozukluğu gibi çeşitlere ayrılır.

Konuşma Gecikmesi ile Bozukluk Arasındaki Fark

Konuşma gecikmesi, çocuğun evde çok eleştirel ebeveynler varsa, yanlış yapmaktan korkuyorsa bu durumlarda daha iyi konuşmak için beklemesi nedeniyle oluşabilir. Bu durum psikolojik temelli olabilir. Çocuk bir travma nedeniyle konuşmak istememiş olabilir. İşitmeyle ilgili problemler, çocuğun konuşmasını geciktiren nedenler arasında yer alabilir. Anne ya da baba da geç konuşmuşsa bu durum çocuğun gelişimini etkileyebilir.

Çocuklar, konuşmayı etrafı algılayarak ve sesleri duyup taklit ederek gerçekleştirir. Kendisiyle yeterince konuşulmadığı ve ilgilenilmediği durumlarda çocuğun konuşmasında gecikmeler söz konusu olabilir. Konuşma gecikmesi çocuğun, normal şekilde konuşabilmesi ama yaşıtlarına göre daha geç konuşmaya başlamasıdır. Konuşma bozukluğu ise sesleri ve sözcükleri olması gerektiği gibi söyleyememesidir. Yeni konuşmaya başlayan bütün bebekler, sesleri önce yarım çıkarırlar, konuştukça doğru sesleri çıkarmayı öğrenirler. Yaşı ilerlemesine rağmen konuşması düzelmeyen çocuklarda gelişimsel bir bozukluktan şüphelenmek olası bir durumdur.

Yaşa Göre Konuşma Gelişimi Nasıl Olmalı?

Çocuklar sekizinci aydan itibaren konuşmaya başlarlar. İlk söyledikleri şeyler arasında anne ve baba gibi aileye yönelik kelimeler yer alır. 0-9 ay arası dönem genel olarak konuşma öncesi dönem olarak bilinir. Bu süre her çocuk için değişebilir. Bazı çocuklar birinci yaşında konuşmaya başlarken bazıları 18 aya kadar konuşmayabilir. Yaşama dair deneyimleri şekillendikçe farklı kelimeleri de söylemeyi öğrenirler.

Çocuklar iki – üç yaşlarına geldiklerinde artık rahat bir şekilde konuşarak kendilerini ifade etmeye başlarlar. Basit ve kısa cümleler kurarlar. Çocuklar, 3-6 yaş arasında çocuklar gramere uygun şekilde konuşabilirler. Bu yaş aralığına gelmesine rağmen çocuk hala düzgün konuşamıyorsa konuşma bozukluğundan şüphelenebilirsiniz.

Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Türleri

Çocuklarda konuşma bozuklukları kekemelik, artikülasyon bozukluğu gibi çeşitli şekillerde gelişebilir. Bunların yanında fonolojik bozukluk, apraksi ve motor konuşma bozuklukları şeklinde kendini gösterebilir. Konuşma bozuklukları, belli hastalıklarla, nörolojik bozukluklarla ilişkili olarak gelişebilir.

Fonolojik Bozukluklar

Fonolojik bozukluk, çocuğun bazı heceleri ya da harfleri kelimede olması gereken yerde kullanamaması, bunların sırasını karıştırması, bazı heceleri atlaması şeklinde olabilir. Bütün çocuklar belli kelimeleri söylerken zorlansalar bile fonolojik bozukluğu olanlar, kelimeleri düzgün söyleyebilecekleri yaş aralığına ulaştıklarında da doğru şekilde konuşamazlar.

Kekemelik ve Akıcılık Bozuklukları

Kekemelik, konuşurken bir heceden diğerine geçmekte zorlanma ve bu arada çenenin gerilmesiyle sesi uzatma şeklinde ortaya çıkar. Bazen ilk hecenin birden çok kez tekrarlanması akabinde kelimenin tamamı ağızdan çıkar. Çocuk duraksayarak konuşur. Konuşmanın doğal seyrine uygun şekilde devam etmesini engeller.

Artikülasyon (Ses Çıkarma) Bozukluğu

Artikülasyon, sesletim yani sesin doğru şekilde ağızdan çıkmasıdır. Boğaz, nefes borusu ve konuşma organlarının bir arada ve doğru şekilde çalışmamasıyla oluşan telaffuz sorununa artikülasyon bozukluğu denir.

Apraksi ve Motor Konuşma Bozuklukları

Apraksi, çocukta meydana gelen kas güçsüzlüğü nedeniyle öğrendiği kelimeleri doğru şekilde konuşamama durumudur. Motor planlama bozukluğu olarak da ifade edilen apraksi, çocuğun daha önce doğru söylediği bir kelimeyi tekrar doğru söyleyememesi şeklinde kendini gösterir.

Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Çocuklarda konuşma bozukluğu neden olur? Çocuklarda konuşamama nedenleri nörolojik, genetik, gelişimsel bozukluklar, psikolojik ve çevresel faktörler olmak üzere farklı sınıflarda ele alınabilir.

Nörolojik ve Genetik Faktörler

Gelişimsel dil bozukluğuna neden olan faktörlerin başında nörolojik ve genetik faktörler gelir. Otizm spektrum bozukluğu, zeka geriliği gibi çeşitli rahatsızlıkların yanında epilepsi gibi hastalıklar da konuşma geriliğine neden olabilir. Küçük yaşta geçirilen havale, çocuğun konuşmasını engelleyebilir. Genetik yapıda var olan konuşma güçlükleri, çocuğa da anneden ya da babadan geçmiş olabilir. Genetik yatkınlıklar olsa bile uzman değerlendirmeleri doğrultusunda çocuğun anlama ve ifade etme becerisi desteklenmelidir.

Otizm, Down Sendromu Gibi Genetik-Gelişimsel Durumlar

Otizm teşhisi konmuş olan çocuklar, kimseyle iletişime geçmezler. Ağır otizm teşhisi almış olanlar özellikle kendi dünyalarına dönük bir hayat yaşarlar. Çevreye karşı duyarsız görünürler. Down Sendromu bulunan çocuklar, konuşabilirler ama mental gelişimsel geriliklerinden dolayı bu biraz zaman alabilir. Gelişimsel geriliğe neden olan hastalıklar, çocukların konuşma gelişimini gerileten önemli hastalıklar arasındadır. Burada çocuğun gelişimini desteklemek amacıyla fizik tedavi, psikoterapi ve konuşma terapisi gibi yöntemler etkili olabilir.

Psikolojik ve Çevresel Etmenler

Çocuklarda konuşma geriliğine yol açan psikolojik ve çevresel etmenler, çoğu zaman çocuğun konuşmasını geciktirir. Bu bazen çocuğun çevresi tarafından eleştirileceği kaygısıyla bir süre hiç konuşmamasına yol açabilir. Eleştirilme ya da üstüne basa basa doğrusunu söyletmeye çalışma merakı çocuklarda kaygı gelişimini tetikleyebilir. Çocuk, kendini rahat hissetmediği için konuşmayabilir.

Çocuklarda Dil Gelişimi ve Konuşma Bozukluğunun Belirtileri

Çocuklarda dil gelişimini gerileten ve konuşma bozukluğuna yol açan durumların bazı belirtileri bulunur. Çocuk bazen hiç konuşmaz. Bazen olması gerektiği gibi konuşmakta zorlanır. Kekeleyebilir. Bazı harfleri veya heceleri karıştırabilir. Gelişimsel gerilik, göz teması kurmama ve çevredeki uyaranlara karşı dikkat eksikliği gibi durumlar da konuşma bozukluğuna ek sorunlar olarak yer alabilir.

Yaşına Uygun Kelime Dağarcığı Kullanamama

Çocuklar iki üç yaşına geldiğinde artık iki, üç kelimeyi yan yana getirerek cümleler kurabilirler. 3-6 yaş aralığında ise daha uzun cümleler kurabilir, bağlaçları kullanabilir, olay örüntülerini birbirine bağlayabilirler. Bu gelişim dönemleri içinde çocuklar olması gerektiği gibi konuşamıyorsa bu durum, konuşma bozukluğuna dair bir işarettir.

Anlaşılmaz Konuşma, Ses Atlama, Kelime Tekrarı

Konuşurken anlaşılmaz sesler çıkarma, bazı sesleri atlama ve kelime tekrarı da çocuklarda konuşma bozukluğunun belirtileri arasındadır.

Sosyal İletişimde Zorluklar

Sosyal iletişimde yaşanan zorluklar, çocuğun konuşma bozukluğu bulunduğuna işaret edebilir. Konuşmasının anlaşılmaması, sosyal iletişim kurmada zorlanmasına yol açar.

Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?

Çocuklarda konuşma bozukluğu tanısı için çocuğun konuşma şekli ve artikülasyon yapısı incelenir. Bunun için dil konuşma terapistleri ve nörologlar gerekli değerlendirmeleri yaptıktan sonra tedavi süreci planlamasına geçilir.

Ne Zaman Uzmana Başvurulmalı?

Çocuğun konuşma zorluğu yaş dönemlerine göre farklılık gösterebilir. Çocuk, iki yaşından sonra k ve g harflerini söyleyemiyorsa üçüncü yaşından itibaren konuşurken dilini dişlerinin arkasına itiyorsa bu, konuşma zorluğunu gösterir. 5 yaşına gelmesine rağmen hiçbir kelime konuşmuyorsa bunun nedenini anlamak için bir uzmana başvurmalısınız. Hatta konuşmayan bir çocukta 5 yaşlarını beklemek büyük hata olabilir.

Çocuklarda 3-6 yaş arası konuşma bozukluğu için kulak burun boğaz bölümüne gitmelisiniz. Muayene sonucunda çocuğun konuşmasını engelleyen fiziksel bir bozukluk olup olmadığı anlaşılır. Cerrahi ya da fiziksel muayene ile düzeltilmesi gereken bir durum söz konusu değilse psikiyatrik tedavi yöntemleri devreye girer.

Dil ve Konuşma Terapistinin Rolü

Dil ve konuşma terapisti aracılığıyla çocuğunuzun yaşadığı konuşma zorluğu kademeli olarak gerileyebilir. Konuşma geriliği nedenleri arasında yer alan psikolojik altyapı tespit edildiğinde buna yönelik doğru terapiyle çocuğun gelişim süreci destelenir.

Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Tedavisi

Konuşma bozukluğu nasıl geçer? Çocuklarda konuşma bozukluğu tedavisi, fiziksel bir bozukluk varsa cerrahi müdahale gerekebilir. Geniz etinin fazla büyük olması, konuşmayı bozan durumlardan bir tanesidir. Konuşma bozukluğunun tedavisi için geniz etinin alınması gerekebilir.

Konuşma Terapisi Nasıl İşler?

Bu tedavi sürecinde çocuğun konuşmasını destekleyici oyun önerileri yer alabilir. Oyun terapisi çocuğun durumuna özel olarak düzenlenebilir. Bu düzenleme ve tedavi süresi terapistin yönlendirmesiyle sağlanır.

Evde Yapılabilecek Konuşma Egzersizleri

Evde yapılabilecek konuşma egzersizleri uzmanın verdiği tavsiyelere uygun olarak şekillenebilir. Evde yapılacak konuşma terapisi için çocuğun kelime dağarcığını geliştirmeye yönelik kitaplar okuyabilirsiniz. Çocukla kısa ve net cümlelerle konuşabilirsiniz. Kelimeleri kullanarak bazı hikâyeler oluşturabilirsiniz. Bu sayede çocuk kelimeleri daha kolay şekilde öğrenebilir.

Ebeveynlerin Yapmaması Gerekenler

Konuşma bozukluğu tedavisinde çocuğun üzerine gitmemelisiniz. Geç konuşma nedenlerini tespit ettikten sonra çocuğa yardımcı olacak egzersizler yapabilirsiniz. Bunu yaparken fazla zorlayıcı olmamalısınız. Bunun geniş bir süreye yayılabileceğini unutmamalısınız. Konuşamadığı için çocuğa kızmamalısınız. Ona karşı anlayışlı yaklaşırsanız konuşma sürecini biraz daha kolaylaştırabilirsiniz. Terapistin önerisiyle çocukla işbirliği halinde olarak onu destekleyebilirsiniz. Onunla bol bol oyun oynayabilirsiniz.