Kardeş Kıskançlığı

Kardeş Kıskançlığı Nedir?

Kardeş kıskançlığı, ikinci çocukla birlikte başlayan, büyük çocuğun artık eskisi gibi sevilmeyeceği düşüncesiyle hareket etmesinden kaynaklanan bir duygudur. Daha önce tek başınayken ve anne ve babasının ilgisi sadece kendisinin üzerindeyken sonradan gelen kardeş, bu dengeleri değiştirir. Haliyle sadece anne baba değil, çocuk da evde farklı bir düzen içine girer.

Tamamen bakım verene muhtaç bir çocuk olması yani annenin kollarında sık sık yer alan bir kardeş, diğer çocuk için stres faktörü olabilir. Kardeş kıskançlığı yaşanıyorsa çocuğunuzla konuşarak küçük bir bebeğin kendi başına yemek yiyemeyeceğini, kendi ihtiyaçlarını karşılayamayacağını anlatabilirsiniz. Çocuk psikolojisine uygun bir açıklama bu konuda işinizi kolaylaştırabilir.

Yeni Kardeşe Alışma Süreci: Kıskançlık Ne Zaman Başlar?

Çocuklarda kardeş kıskançlığı küçük yaşlarda daha çok görülebilen bir durumdur. Bebeğin annesinin veya babasının kucağında olması, sıklıkla yeni doğan bebekle ilgilenilmesi, büyük kardeşin kıskançlık hissetmesine yol açabilir.

Kardeş kıskançlığı 2 yaşından itibaren görülebilir. 2-4 yaş aralığında çocuklar hala ebeveynlerinin ilgisine ve bakımına muhtaç olduğu bir dönemdedir. Bu dönemde yeni bir kardeşe alışmak onlar için başta zor olabilir. Yeni kardeş sahibi olan çocuklarda kıskançlık duygusu, bütün ilginin ve sevginin kardeşine gideceği korkusundan kaynaklanır.

Yeni kardeşe alışma sürecinde ebeveyn tutumu oldukça önemli bir yerdedir. Alışma sürecinde çocuğu küçük kardeşle bir araya getirerek duygusal bağ kurmalarını destekleyebilirsiniz. Küçük kardeşle ilgilenirken diğer çocuğun ihtiyaçlarını da aksatmamalısınız. Bütün çocuklarınızın ihtiyaçları doğrultusunda onlara gerekli desteği verdiğinizden emin olmalısınız.

Kardeşini Kıskanan Çocuğun Davranışları Nelerdir?

Kardeşini kıskanan çocuklarda, geceleri altını ıslatma, bebeksi hareketlerde bulunma sık görülen davranışlar arasındadır. Ağlama ve öfke krizleri, anneden ve babadan daha fazla ilgi beklentisi kardeşini kıskanan çocuklarda görülen davranışlar arasındadır. Huysuzluk, ağlama, huzursuzluk da kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda görülür. Annesini ve babasını paylaşmaktan doğan öfke de bu belirtiler arasında yer alır. Bazı durumlarda kardeş kıskançlığı şiddet boyutuna varabilir.

Kardeş Kıskançlığında Ebeveyn Hataları ve Doğruları

Kardeş kıskançlığı, abla ya da abi olan büyük kardeşlerin sıklıkla sergilediği bir davranış şeklidir. 4 yaşındaki ya da 5 yaşındaki çocukların kardeş kıskançlığı, ebeveynler tarafından bazen şımarıklık olarak değerlendirilir. Çocuğun davranışı karşısında onu azarlama, ayıplama gibi tutumlar sergilenebilir.

5-7 yaş arasındaki çocuklar, biraz daha büyük oldukları için ebeveynler onları yetişkin bireyler gibi değerlendirebilirler. Kendisine destek olmaları gerektiği şeklinde taleplerde bulunabilirler. Bu durumda çocuk, kendi ihtiyaçlarının yok sayıldığını düşünebilir. Çocuğunuz kıskançlık yapıyorsa bilmelisiniz ki belki de sizin sevginizi alamamaktan korkuyordur. Bir de ondan yetişkin gibi davranması talep edilirse kardeş kıskançlığı bu noktada daha belirgin hale gelebilir.

Her şeyden önce anne ve baba olma kararı size aittir. İlk çocuğunuzda olduğu gibi ikinci ve diğer çocukları dünyaya getirme ve bakım verme sorumluluğu da sizindir. Çocuk sayısı arttığı için evde iş yükünüz artabilir. Bu durumda büyük çocuğunuzun ya da çocuklarınızın herhangi bir karar yetkisi yoktur. Onları yaramazlık yaptıkları ya da çocukluklarının gereği olarak bazen sabırsız oldukları için suçlamamalısınız.

Yeni bir çocuk sahibi olduğunuzda, bütün çocuklarınızı eşit derecede sevdiğinizi, bazen yorulabileceğinizi ve bu durumda onların size belli noktalarda yardım edebileceğini anlatabilirsiniz. Bunu yaparken onları birer yetişkin gibi davranmaya davet etmemeye özen göstermelisiniz. Gelişim dönemlerine göre her çocuğun kıskançlık seviyesinin farklılık gösterebileceğini de unutmamalısınız. Büyük çocuğunuz sizden bir şey istediğinde sürekli kardeşini bahane ederseniz kardeş rekabetinin ortaya çıkmasına neden olabilirsiniz.

Kardeş Kıskançlığına Karşı Etkili Ebeveynlik Stratejileri

Kardeş kıskançlığı oluşmaması için büyük çocukla da ilgilenmeyi, onunla sık sık konuşmayı ihmal etmemeniz gerekir. Gülümseyerek ve sakin bir tonda iletişim kurmaya, onunla da oyun oynamaya zaman ayırmalısınız. Çocuklar büyüdükçe birbirleriyle tartışabilirler, çatışma yaşayabilirler. Bu durumda bir taraf olmaktan kaçınmalı, çocuklar birbirlerine zarar vermediği sürece aralarındaki ilişkiye müdahale etmemelisiniz. Birbirlerine zarar vermeleri durumunda herhangi birine kızmadan kavgayı ayırmalısınız.

Çocukları suçlamadan ve bir taraf tutmadan hareket etmelisiniz. Bir rehber gibi hareket ederek ikisine de eşit derecede sevgi verdiğinizi hissettirmelisiniz. Doğru yaklaşımla büyük çocuğunuzun kardeşini kendine rakip değil, bir arkadaş gibi görmesini sağlayabilirsiniz. Yaptığınız doğru rehberlikle büyük çocuğunuzun kardeşiyle rekabet etmesine gerek olmadığını fark etmesine yardım edebilirsiniz. Çocukların kardeş kıskançlığı yapmasının en temel nedeni, annesini ve babasını paylaşmak istememesidir.

Kendisinin yeterince sevilmeyeceğinden, artık ebeveynlerinin sadece kardeşiyle ilgileneceğinden korkar. Aileler, çocuklar arasındaki dengeyi kurdukları takdirde kardeş kıskançlığını önlemek daha kolay bir hale gelir. Çocuklar arasında kıyas yapmamaya, her çocuğun kendi gelişim sürecine uygun olarak farklı ihtiyaçları olduğunu anlamaya özen göstermek önemlidir. Ailenizin üyesi olan bütün çocuklarınızın duygusal ve fiziksel ihtiyaçları olduğunu unutmamanız gerekir.

Yaş Farkı Kıskançlığı Tetikler mi? Gelişimsel Farklılıklar

Kardeş kıskançlığı ağırlıklı olarak küçük yaştaki çocuklarda görülse de yaş farkı yüksek olan kardeşlerde de görülebilir. Yaş farkı arttığında kardeş kıskançlığından ziyade, bazı çocuklar büyük yaşta abi ya da abla olmaktan utanç duyabilirler. Yaş farkı çok fazla olduğunda 15, 16, 17 yaşındaki çocuklar bazen kardeşi olacağı fikrini olgunlukla karşılayabilirler. Bazen de kardeşi olacağı fikrine aşırı tepki verebilirler. Şimdiye kadar tek başına oldukları için ebeveynlerinin ilgisinin tek başına kendisinde olmasına alışmış olurlar. Bu alışma hali, genç çocukların yeni bir kardeşi reddetmesine, onu rakip gibi görmesine neden olabilir. Ergenliğin de etkisiyle kardeş konusuna tepkili yaklaşabilirler. Bazı davranışsal sorunlar ortaya çıkabilir.

Kardeş Kıskançlığı ve Güven Duygusu Arasındaki İlişki

Kardeş kıskançlığı, çocukların kendi yerlerine başka bir çocuğun geçtiği düşüncesiyle oluşan bir duygudur. Aile iki çocuk arasında bir rekabet duygusu yaratmadığı sürece çocuklar güven duygusuyla hareket eder. Aile dinamikleri, güçlü bir denge ve empati üzerine kurulu olduğunda çocuk, güvenli bağlanma geliştirir.

Gelişimsel dönemde çocukların aileyle sağlıklı ya da sağlıksız ilişkiler geliştirmesi üzerine kurulu bağlanma kuramının güvenli bağlanma alanı gelişmiş olur. Kaçıngan bağlanma durumunda, çocuk ailesinin sevgisini yeterince hissedemez. Kendini güvende hissetmeyebilir. Kardeşi geldiğinden beri sevilmediğine inanmış olabilir. Aile yeni bir çocuk sahibi olduğunda her iki çocuğa da ihtiyacı olan bakımı verdiğinde kardeş kıskançlığı daha rahat bir şekilde önlenebilir. Çocukların ev ortamında kendini güvende hissetmesi mümkün hale gelir.

Kardeşler Arasında Denge Kurmak: İlgi Dağılımı Nasıl Olmalı?

Kardeşler arasında denge kurarken birini diğerinden daha fazla övmemeye, iki kardeşi kıyaslamamaya özen göstermelisiniz. Yanlış ebeveyn tutumları, şartlı sevgi gösterileri, kardeş kıskançlığını körükleyen sebepler arasındadır. Yeni doğmuş olan bebeğin daha fazla ilgiye ve bakıma ihtiyacı olduğu doğrudur. Diğer çocuğun da günlük beslenme ve uyku düzenine dikkat etmeniz gerektiğini, anne ve baba sevgisine onun da ihtiyaç duyduğunu unutmamalısınız.

Küçük kardeşin, bakım ihtiyacıyla ablanın ya da abinin ihtiyaçlarının farklı olduğunu anlatabilirsiniz. Gelişim sürecinde bebeklerin kendi başına kendi ihtiyaçlarını karşılayamadığını, şu anda büyük çocuğun yapabildiği şeyleri onun yapamayacağını anlatabilirsiniz. Bir zamanlar büyük çocuğunuza da aynı ilgiyi ve bakımı verdiğinizi söyleyebilirsiniz.

Küçük kardeşinin yaklaşık iki yaşına kadar emzirilmesi gerektiğinden bahsedebilirsiniz. Büyük çocuğunuza sen artık kendi yemeğini yiyebiliyorsun, kardeşin de senin gibi olduğunda o da kendisi yiyecek gibi ifadelerle bu durumu açıklayabilirsiniz. Çocuğun kardeşine alışma sürecinde sağlıklı bir duygusal düzenleme yaşayabilmesi için onunla sohbet etmeyi ihmal etmemelisiniz.

Oyuncak Paylaşamayan Çocuklar

Kardeş kıskançlığı durumunda çocuklar birbirine vurabilir, oyuncaklarını paylaşmak istemeyebilir, kavga edebilirler. Kardeşlere oyuncaklarla sırasıyla oynamalarını söyleyebilirsiniz. Doğru ebeveyn rehberliğiyle oyuncaklarıyla birlikte ve kavga etmeden de oynayabileceklerini anlatabilirsiniz. Hatta onları birlikte oynayabilecekleri oyun alternatiflerine yönlendirebilirsiniz. İş birliği yapmalarını sağlayacak yapboz gibi oyuncaklarla vakit geçirmelerini sağlayabilirsiniz. İlgi alanlarına yönelik oyuncaklarla onlara kardeşiyle iş birliği yapmayı teşvik edecek oyun önerileri sunabilirsiniz.

Psikolojik Destek Ne Zaman Gerekli?

Kardeş kıskançlığı nasıl anlaşılır ve nasıl önlenir? Pek çok anne ve baba bu sorunun cevabını arıyor. Bazen de süreç öyle bir ilerliyor ki: “Yeni kardeşe alışamayan çocuk için psikolojik destek ne zaman alınmalı?” sorusuna cevap ararken buluyorsunuz kendinizi. Kardeşini kıskanan çocuk, uzun zamandan beri bu duruma alışamadıysa ve kardeşine zarar vermeye çalışıyorsa psikolojik desteğe bir an önce başlamalısınız.

Kardeş kıskançlığı nasıl önlenir ve kardeşini döven çocuğa nasıl davranılmalı? Çocuğun kıskançlık davranışı altında yatan nedeni anlamaya çalışmalısınız. Çocuğunuz aslında kardeşine bir düşmanlık yapmanın ötesinde kendine dair kaygılarını dile getirmeye çalışıyor olabilir. Beni eskisi kadar sevmiyorsunuz, diyebilir. Bu durumda aile terapisi, iki çocuk arasında denge kurabilmek, kaygıları gidermek açısından etkili sonuçlar almanızı sağlayabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Kıskançlıkta Ebeveynin Tutumu Nasıl Olmalıdır?

Kardeşlerin birini diğerinden daha önemliymiş gibi yüceltmemeli ya da diğerini dışlamamalısınız. Bazen anneler ve babalar yorgun oldukları için büyük çocuklarının da aslında ilgiye ihtiyacı olduğunu unutabilirler. Ebeveynler, önceliği sadece küçük çocuğa verip büyük çocuğun isteklerini görmezden gelebilirler. Bunu birçok anne ve baba bilinçli olarak yapmaz. Bu tavır, kardeş kıskançlığından öte görülmeyen çocuk probleminin yaşanmasına da neden olur.

Kardeş Kıskançlığında Psikiyatrik Destek Almak İşe Yarar mı?

Kardeş kıskançlığı belirtileri ortaya çıktığı anda çocuğunuzla sağlıklı bir iletişim kurmayı deneyebilirsiniz. Ona ne kadar ilgi ve sevgi göstermeye çalışsanız da çocuğun dürtüsel davranışları devam ettiğinde: “Kardeş kıskançlığı ne zaman biter ya da bir gün biter mi?” sorusu akıllara gelir.

Yaşanan kıskançlık, sizi çok fazla zorluyorsa psikiyatrik destek almayı ihmal etmemelisiniz. Zorlandığınız konularda bu konuda uzman bir kişinin dışarıdan bakması ve sizi yönlendirmesi bazen süreci daha kolay bir hale getirebilir. Kardeş kıskançlığı konusunda psikolojik danışmanlık almak için çocuk psikoloğuna ya da psikiyatristine başvurabilirsiniz.