Selektif Mutizm

Selektif Mutizm Nedir?

Selektif mutizm, çocuklarda görülen, korkuyla tetiklenen, belli ortamlarda ve belli şartlarda insanlarla iletişim kurmama halidir. Bir çeşit anksiyete bozukluğu olan seçici konuşmazlık durumu, çocuğun kendini güvende hissetmediği hallerde ortaya çıkar. Çocuk ailesinin yanında gayet güzel bir şekilde konuşabilirken, okul ortamında ya da bir kursta veya belli bir sosyal grubun içinde konuşmayabilir.

Sosyal fobiyle birlikte meydana gelen bu durum, çocuğun bilinçli şekilde yaptığı bir tercih değildir. Bu çocuklar sessizlik yani mutizm adı verilen durumda güvende olacaklarını düşünebilirler. Sessizlik bir nevi düzene uyum sağlama ve iş birliği yapmaktır. İş birliği yaparlarsa zarar görmeyecekleri fikrine kapılabilirler. Bu haliyle çocuk, kendini daha az tehlikede hissedebilir.

Çocuk, kendini ifade etmeye kalktığı için sert tepki almışsa bu durum onda derin bir korkuya ve kendini korumak için içine kapanma haline neden olmuş olabilir. İstismar, kaçırılma gibi onda derin izler bırakacak olaylar sonrasında çocukların konuşmaması, konuşursa bir yakınının zarar görebileceği söylenmiş olabilir. Bu korku nedeniyle çocuk, kendini güvende hissetmediği ortamlarda susmayı tercih edebilir.

Selektif Mutizm Neden Olur?

Çocuklar bazen hiç anlamadığını düşündüğünüz anlarda sizin enerjinizi çok net bir şekilde sezerler. Yanlarında konuştuğunuzda sizi dinlemediklerini zannetseniz bile söylediklerinizi bir sünger gibi emebilirler. Söylediğiniz öylesine bir söz bile onlarda çok uzun yıllar korkulara, özgüven kayıplarına, kendini sevmemesine, kötü hissetmesine yol açabilir.
Bu kaygı bozukluğu türüne yol açacak olan tek şey, çocuğun çok sert ve şiddet gösteren bir ebeveynle büyümesi olabileceği gibi böyle bir kural da yoktur.
Akrabalar, sosyal çevre, öğretmen ve bir yabancı tarafından sergilenenler, çocuğun çok korkmasına yol açan durumlar, onu bu sessizliğe itebilir. Selektif mutizme neden olan durumlar arasında yaşanan sosyal fobiler, anksiyete bozuklukları, travmalar yer alır.

Selektif Mutizmin Belirtileri

Selektif mutizmin belirtileri arasında çocuğun, normalde konuşmaya fiziksel bir engeli olmamasına rağmen, sosyal ortamlarda konuşmaması ilk sırada yer alır. Çekingenlik, kaygı, bazen sorulan sorulara cevap vermeme hali, hakkını aramama, çatışma ve kavga halinden kaçınma şeklinde sıralanabilir.

Sosyal ortamlarda hissedilen yoğun kaygı nedeniyle çocuk kendini dış dünyaya kapatır. Çevrede olup biteni anlar. Kendinde psikolojik olarak yeterli gücü bulamadığı için olması gereken tepkileri veremez. Kendini ifade edemez.

Selektif Mutizm ile Sosyal Anksiyete Arasındaki Bağlantı

Sosyal anksiyete her zaman selektif mutizme yol açmasa da onun tetikleyicisi olabilir. Çocuk psikolojisi, bazı konularda sandığınızdan daha hassas bir yapıdadır. Duyduğu bir söz ya da gördüğü bir olay, onda küçük de olsa bir travma etkisi yaratabilir. Çocuklar çok büyük travmalar yaşadığında kendilerini kapatma ve konuşmama eğiliminde olabilirler.

Sosyal ortamlarda onları tetikleyen durumlar olduğu sürece çocuklar, konuşmayı reddedebilirler. Daha önce hiç kalabalık bir ortama girmemiş ve fazla baskıcı bir ailede büyümüş çocuklar için okul ortamları çok zorlayıcı olabilir. Kalabalık ortam, sosyal anksiyeteyi tetikleyebilir.

Ailelerin unutmaması gereken şey şudur ki: Selektif mutizm, çocuğun bilinçli olarak yaptığı bir konuşmama tercihi değildir. Konuşmasını engelleyen psikolojik bir durum söz konusudur. Tehlike geçtikten sonra kendini rahat hissettiği kişilerin yanında yeniden konuşabilirler. Okulda konuşmayan çocuk, sadece çekingen ya da içine kapanık değildir. Selektif mutizm belirtileri sergileyen çocuklar için bir uzman desteği ve doğru ebeveyn tutumu önemlidir.

Selektif Mutizm ile Utangaçlık Arasındaki Fark

Seçici konuşma nedir? Bu bir utangaçlık hali mi? Yoksa bir kaygı bozukluğu mu? Selektif mutizm, bir çeşit savunma mekanizması olarak devreye girer. Utangaç ve içine kapanık yapıdaki çocukların, travmatik ortamlarda daha çok tetiklenmesi sonucu ortaya çıkar. Utangaçlık, tamamen konuşmama hali değildir. Kendini ifade etmekte zorluk yaşamak, topluluk içinde konuşurken utanmak gibi durumlar kişinin yapısıyla ilgili olabilir.

Az konuşmak, çok dikkat çekmemeye çalışmak, sosyal ortamlarda fazla söz almamak gibi özellikler utangaçlığı işaret eder. Selektif mutizm yaşayan çocuklar ise az konuşmazlar, belli ortamlarda konuşmayı tamamen bırakırlar. Seçici konuşmama, çocuğun isteyerek vazgeçebileceği bir durum da değildir. Utangaçlık hemen hemen benzer görülse de selektif mutizme göre farkı her ortamda devam etmesidir. Çocuk, utangaç bir yapıya sahipse her ortamda aynı kendini ifade edememe hali devam eder. Selektif mutizm, yoğun kaygı yaşanan ortamlarda kendini gösterir.

Konuşmayan ama Konuşabilen Çocuk: Seçici Konuşmazlık

Seçici mutizm çocukların konuşmasına fiziki bir engel olmadığı halde konuşamamasıdır. Çocuk, yaşadığı kaygı durumu nedeniyle güvende hissetmediği ortamda konuşmaz. Bu konuşmama haline sebep olan şey, kendini ifade etmeye çalıştığında zarar göreceği düşüncesi olabilir. Korku, çocuklarda kendini kapatmaya yol açan temel faktörlerden bir tanesidir.

Bir yakınının zarar göreceği düşüncesi, çatışmadan ve azar işitmekten korkma hali de selektif mutizme yol açan durumlar arasındadır. Korku nedeniyle konuşmayan çocuklara karşı ebeveyn tutumu da çok önemli bir role sahiptir. Çocuğa karşı nazik ve anlayışlı bir tavır içinde olmak, onun kendini güvende hissetmesine yardım eder.

Hangi Yaşlarda Ortaya Çıkar ve Ne Kadar Sürer?

Çocuklarda konuşmama problemi olarak bilinen selektif mutizm, üç yaşından sonra ortaya çıkar. Genel seyretme aralığı 3-8 yaş olarak bilinir. Bazı durumlarda birkaç ay sürebileceği gibi bazı durumlarda birkaç yıl sürebilir. Sosyal fobi çocuklarda konuşmak yerine jestleri kullanmayı zorunlu hale getirebilir.

Dışarıdan bakıldığında çocuğun hiçbir engeli yok gibidir. Bu durum içeriden tetiklenir. Çocuk, tehlikede olduğunu düşündüğü zaman dilimi boyunca konuşmamayı seçer. Okul dönemiyle birlikte tetiklenebilen bir durum olan seçici konuşmazlık, sosyalleşmeye, duyguları ifade etmeye büyük önemde bir engel teşkil eder.

Selektif Mutizmde Risk Faktörleri

Selektif mutizm risk faktörleri arasında genetik, önemli bir yere sahip olabilir. Ailede ya da akrabalarda seçici mutizm yaşayan kişiler bulunabilir. Travmalar, ihmal, duygusal ve cinsel istismar gibi birçok faktör, çocuğu konuşmaktan alıkoyabilir. Aşırı çekingen kişilik yapısı, zorluklara karşı düşük mücadele gücü, düşük özgüven gibi durumlar selektif mutizm için risk teşkil eder.

Tedavi Süreci: Bilişsel Davranışçı Terapi ve Oyun Terapisinin Rolü

Selektif mutizm, dışarıdan bakıldığında çocuğun iletişim kurmasını engelleyen ve onu psikolojik olarak zorlayan bir durumdur. Asıl neden ise çocuğun algı dünyasıyla ilgilidir. Bilişsel davranışçı terapi (CBT) sayesinde çocuğun iç dünyası anlaşılabilir. Bu durumun üstesinden gelebilmek için yapılması gerekenlerin başında çocuğun gerekli psikolojik desteği alması gelir.

Bazı durumlarda aile terapisi gerekebilir. Neticede çocuğun sağlıklı bir psikososyal gelişim süreci geçirmesi adına kendini doğru ifade edebilmesi, özgüveni yüksek bir birey olması önemlidir. Bunu destekleyecek aktiviteler teşvik edilmeli, çocuğun sosyalleşmesi sağlanmalıdır. Oyun terapisi gibi çocuğun durumunu hem açığa çıkartan hem de çözüme kavuşturan terapi yöntemleri de etkili sonuçlar almayı sağlayabilir.

Selektif Mutizm ile Nasıl Baş Edilir?

Görmediğiniz bir düşmanla baş edemezsiniz. Önce düşmanın kim olduğunu belirlemeniz gerekir. Çocuğunuzun sessizliği seçmesinin nedenini öğrendikten sonra onun bu durumu yenmesi için yanında olmanız gerekir. Selektif mutizm tedavisi ve sosyalleşmeye olan teşvikle sessizliğe savaş açabilirsiniz. Çocuğu, özgüvenini geliştirmeye yarayan destekleyici etkinliklere yönlendirebilirsiniz. Sosyalleşmek çocuğunuzun yaşadığı kaygıları azaltmaya yardımcı olabilir.

Ailesi olarak onu desteklemeniz, eleştirmeyi değil rehberlik etmeyi tercih etmeniz selektif mutizmin üstesinden gelmeye yardım edebilir. Doğru iletişim kurmanız çocuğunuzun kendini güvende hissetmesine yardım edebilir. Onunla kaygı duyduğu konular hakkında konuşabilir, anlatmak istediği zaman yargılamadan dinleyerek cesaretlendirebilirsiniz.

Ne Zaman Uzman Doktora Başvurulmalı?

Her konuşmama halini seçici mutizm olarak değerlendirmemek gerekir. Çocuk, bazen bir konuda kendini iyi hissetmemiş ya da duygusal bir tepki veriyor olabilir. Kırılmış ya da kızmış olabilir. Bu durumda onunla konuşmayı deneyebilirsiniz.

Sorunun ne olduğunu anlamaya çalışabilirsiniz. Sakin ve anlayışlı bir tavırla neden böyle davrandığını anlamaya çalışabilirsiniz. Sessizlik hali uzun bir zamandır devam ediyorsa çocuğunuz için artık bir uzmana başvurmanız gerektiğini düşünebilirsiniz.

Çocuk psikolojisi uzmanı tarafından yapılan DSM-5 kriterlerine uygun bir değerlendirme ile yaşanan durumu net şekilde anlayabilirsiniz. Çocuğunuzun yaşadığı durumun selektif mutizm olup olmadığını netleştirebilirsiniz.

Vakalarla Selektif Mutizm: Gerçek Hayattan Örnekler

Selektif mutizm örnekleri arasında çocuğun okulda arkadaşlarıyla konuşmaması ve okul saatleri boyunca susması yer alabilir. Seçici konuşmazlık hali, belli kişilerin yanında devam edebilir. Çocuk, bazen bir akrabayı, tanıdığı birini tehlikeli olarak kodlayıp onun yanında konuşmayabilir. Çok kalabalık bir ortamda bulunmaktan rahatsız olabilir. Bütün bu durumlar, çocukların seçici konuşmazlık halini yaşamalarına yol açabilir.

Selektif Mutizmde Erken Müdahalenin Önemi

Zaman geçtikçe korkular ve kaygılar yer etmeye başlar. Ne kadar erken teşhis edilir ve terapi süreci başlarsa çocuğun bu durumdan kurtulması o kadar çabuk gerçekleşir. Duygusal olarak desteklenen ve güven ortamında bulunan çocuklar, daha sakin ve kendini iyi ifade edebilen çocuklar olurlar. Sanatsal faaliyetler, sosyal etkinlikler çocuklarınızı, daha özgüvenli bireyler haline getirmeye destek olabilir.

Selektif mutizm ile mücadele etmek için başvurulabilecek sosyalleşme etkinlikleri arasında sanatsal faaliyetler önemli bir yerdedir. Selektif mutizm, bir kader değildir. Çocuğun yaşadığı korkular azalırsa, üzerindeki baskı hafiflerse, gerekli destek alınırsa bu durum aşılabilir. Aile desteği ve ebeveyn tutumu çocuğun yaşadığı kaygıları atlatmasında onun en büyük yardımcısıdır. Çocuğunuzda uzun süredir devam eden sessizlik hali varsa fazla geç kalmadan uzman desteği almayı düşünebilirsiniz.

Erken müdahale ve tedavi sayesinde çocuğun çekingen ve kendini ifade edemeyen bir ruh halinden kurtulmasına destek olabilirsiniz. Kaygıya yol açan nedenleri ortadan kaldırmaya gayret edebilirsiniz. Fazla baskıcı bir tutumunuz varsa bunu değiştirerek çocuğun korku ve kaygı halini azaltabilirsiniz. Onun iyi bir geleceğe sahip olması, kendini doğru şekilde ifade edebilmesiyle yakından ilişkilidir. Bunu düşünerek sırf otoritenizi korumaya odaklanmak yerine, çocuğunuza özgür bir alan tanımalı, selektif mutizmden kurtulması için gerekli adımları atmalısınız.